Dengue Fever

လူႀကီး လူငယ္ ကေလး ေသြးလြန္တုပ္ေကြး
(ေဒါက္တာ ေအာင္ခင္ဆင့္)

ေရွးခတ္ေတာ္ေတာ္ေ၀းေ၀း အခ်ိန္က အရိုးက်ိဳးမတတ္ ခံစားရေသာ ကိုက္ခဲဖ်ားနာ ေရာဂါကို (Break Bone Fever) ဟု ပထမ အမည္တြင္ခဲ့သည္႕ ေရာဂါတမ်ိဳးရွိခဲ့ဖူးပါသည္။ အထက္ေဖၚျပပါ ေရာဂါမွာ ႏွစ္အတန္ ၾကာခဲ့ေသာအခါ ျခင္ကိုက္ျခင္းမွ တဆင့္ရေသာ ေရာဂါျဖစ္ေၾကာင္း သိလာၾကျပန္သည္။ အမည္ကိုလည္း ဒိန္ဂြီးအဖ်ား (Dengue Fever) ဟု အမည္ေျပာင္း၍ ေခၚလာျပန္ေပသည္။ ဒိန္ဂြီးအဖ်ားေရာဂါ ဟုေခၚေသာ စကားမွာ အာဖရိက လူမ်ိဳးမ်ား၏ ဘာသာစကား ျဖစ္သည္ဟု သိရသည္။ အဓိပၸာယ္မွာ အလြန္ကိုက္ခဲျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။

ေ၀ဒနာရွင္မွာ အရိုးက်ိဳးမတတ္ ကိုက္ခဲသည့္အျပင္ ေ၀ဒနာခံစားေနရပံုမွာ ႀကိဳးႏွင့္တုပ္ထားသည့္ အလား ေကြးေနသည့္ ပံုသဏၸၭာန္အရ တုပ္ေကြး ဟု ျမန္မာစကားျဖင့္ ေခၚခဲ့ဟန္တူေပသည္။ ဒိန္ဂြီးတုပ္ေကြး အဖ်ားေရာဂါကို ကေလးလူငယ္ လူႀကီးလူလတ္ အားလံုးေ၀ဒနာ ခံစားရေၾကာင္း ေဆးပညာမွာ အသိအမွတ္ ျပဳခဲ့ပါသည္။ ဤေခတ္က ဒိန္ဂြီးတုပ္ေကြးအဖ်ားေရာဂါဟု အမည္ေပးခဲ့ပါသည္။

၁၉၆၅ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသတစ္ခြင္တြင္ ကေလးသူငယ္မ်ား၏ ဒိန္ဂြီးေရာဂါမွာ လကၡဏာတမ်ိဳး ေပၚလာျပန္သည္။ စံုစမ္းေလ့လာသူမ်ား၏ အဆိုမွာ ဒိန္ဂြီးတုပ္ေကြး အဖ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိထားေသာ္လည္း လကၡဏာတမ်ိဳး ေျပာင္းလဲလာခဲ့သည္ကို သတိမူလာၾကပါသည္။ ေျပာင္းလဲလာေသာ လကၡဏာမွာ ေသြးေၾကာႏုနယ္ေသာ အသက္ ၁၂ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးသူငယ္မ်ား ဒိန္ဂြီးအဖ်ားခံစားေနစဥ္ ေသြးေၾကာႏုေလးမ်ား ဒုကၡ ခံစားရၿပီး ေသြးျခည္ဥပါသျဖင့္ အနီ အေျပာက္အစက္ကေလးမ်ား ကေလး ခႏ–ာကိုယ္ေပၚတြင္ ေတြ႕လာျခင္းျဖစ္သည္။ ေသြးနီဥမ်ား အဖ်က္အဆီးခံရသည္ဟု ေတြးေခၚယူဆလာေသာ ေခတ္တခတ္ ေရာက္ခဲ့ျပန္ပါသည္။ Dengue Haemorrhaegic Fever ဟု အေရွ႕ေတာင္အာရွတခြင္တြင္ ေခၚတြင္ခဲ့သည့္ ေခတ္ျဖစ္ပါသည္။ လူႀကီးလူလတ္မ်ား၏ ေသြးေၾကာထူ၍လား သို႔တည္းမဟုတ္ အျခားအေျခခံ မ်ားေၾကာင့္ ေသြးျခည္ဥေသာ ဒုကၡမခံစားၾကရဟု သုေတသီတို႕က အဆိုရွိလာခဲ့ပါသည္။ ကေလးမ်ားသည္ ဒိန္ဂြီးအဖ်ားျဖင့္ ေရာဂါလကၡဏာအျဖစ္ ေသြးထြက္သံယိုျဖစ္သည္ဟု ယူဆကာ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ က်န္းမာေရးဦးစီးဌာနမွ အမည္ေပးခဲ့သည္မွာ - ေသြးလြန္တုပ္ေကြး - ေရာဂါဟု အမည္တြင္ေစခဲ့ပါသည္။

ျမန္မာအေခၚေ၀ၚ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ဟု အမည္ရခဲ့သည္က အစေသြးနီဥမ်ား အထြက္မ်ားသည္ ေသြးနီဥမ်ား အဖ်က္ဆီး ခံရသည္ဟု အယူအဆအရ ေဆး၀ါးကုသနည္းကိုလည္း တိတိက်က် ေၾကညာခဲ့သည္မွာ ေသြးသြင္းကုသရမည္ ဟူေသာ ကုထံုးျဖစ္သည္။ ေသြးသြင္းကုသေသာ ေခတ္တခတ္ ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္ ေလာက္တြင္ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။

ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႔ရွိ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးစံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႔၏ ေတြ႕ရွိေၾကညာခ်က္မွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးျဖစ္ေစေသာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ေလးမ်ိဳးရွိေၾကာင္း ဤသို ့ေရာဂါေလးမ်ိဳးပါ၍ ထပ္ခါထပ္ခါ မ်ိဳးျခား ပိုးတို႔ျဖင့္ သံုးေလးခါ ေရာဂါထပ္ျဖစ္တတ္ေၾကာင္း၊ ဤေဒသရွိေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေ၀ဒနာရွင္ ကေလး သူငယ္မ်ားသည္ ေသြးနီဥပ်က္စီးမွဳ နည္းပါးေၾကာင္း၊ ေသြးျဖဴရည္(ပလာစမာ)သာလွ်င္ ပ်က္စီး ေလ်ာ့နည္းသြားေၾကာင္း၊ သို႔ပါ၍ ေသြးသြင္းကုသမွဳ အမ်ားအားျဖင့္ မလိုဘဲ ပလာစမာ ေခၚ ေသြးျဖဴရည္ႏွင့္ အျခားေဆးရည္မ်ားသာ အေၾကာအတြင္းသို႕ ေပးသြင္းကုသရေၾကာင္း၊ မလိုအပ္ဘဲ ေသြးသြင္းပါက ႏွလံုးေ၀ဒနာႏွင့္ ႏွလံုးပန္းေရာဂါျဖင့္ ဒုကၡေရာက္ တတ္ေၾကာင္း ေတြ႕ေနရပါၿပီ။

ကေလးအသက္ကယ္ဆယ္ေရး အတြက္လိုအပ္သည္မွာ ေသြးလန္႔ေသာ(ေရွာ့ခ္) လကၡဏာမ်ားစမ္းသပ္၊ စစ္ေဆး၊ ေစာင့္ၾကည္႕၊ ကုသေပးျခင္းတို ့သည္သာ အေရးႀကီးဆံုးျဖစ္ေၾကာင္း စသျဖင့္ ေၾကညာခဲ့သည္။ ဤသို႔ ေဆးကုသမွဳ အယူအဆ အသစ္တမ်ိဳးေပၚလာခဲ့ရာ ယခုထက္တိုင္ ဤကုထံုးကို အသိအမွတ္ျပဳၿပီး ေသြးမလိုအပ္ဘဲ ေသြးသြင္းကုသမွဳမျပဳေတာ့သည့္ ေခတ္တေခတ္ျဖစ္ခဲ့ပါၿပီ။

ဤသို႔ေသာ ကုသနည္းသစ္ ေၾကညာခ်က္ႏွင့္အတူ (ပလာစမာ) ပလပ္စတစ္အိတ္ႏွင့္ ဘူးမ်ား ေျမာက္ျမားစြာ အကူအညီ အေထာက္အပံ့အျဖစ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသအတြင္းရွိ ႏိုင္ငံမ်ားသို႕ WHO ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႏွင့္ ယူနီဆက္တို႕က ခ်က္ခ်င္းေပးပို႕ ကူညီေထာက္ပံ့ခဲ့ပါသည္။ မလိုအပ္ပါက ေသြးမသြင္းေသာ ေခတ္တေခတ္ ျဖစ္လာျပန္ပါသည္။ ကေလး ေသေပ်ာက္မွဳႏွဳန္း သိသိသာသာ က်ဆင္းသြားခဲ့ပါသည္။

ကေလးေတြကို ဒုကၡေပးေနေသာ ေသြးလြတ္တုပ္ေကြးသည္ လူငယ္ လူလတ္၊ လူႀကီး အသက္ အပိုင္းအျခားမရွိ သိသာလွေသာႏွင့္ မသိသာေသာ ေရာဂါေ၀ဒနာ လူတိုင္း ခံစားရတတ္ေၾကာင္း၊ လူငယ္ လူလတ္၊ လူႀကီးတို႕က ေ၀ဒနာမသိမသာ ခံစားၿပီး မိမိခႏၶာကိုယ္အတြင္းက ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ျခင္ကိုက္ျခင္းမွ တဆင့္ ကေလးမ်ားသို႕ ျဖန္႕ျဖဴး ေပးေနသူတို႕ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အခ်ိဳ႕မွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေ၀ဒနာကို သိသိသာသာ ခံစားလာၾကေၾကာင္း သမားေတာ္အခ်ိဳ႕က ေၾကညာခဲ့သည္ကိုလည္း ေျပာျပပါသည္။

ကေလးသူငယ္မ်ားအတြက္ ေသြးလြတ္တုပ္ေကြးေရာဂါ ကာကြယ္ရာတြင္၊ ကေလးသူငယ္မ်ားႏွင့္အတူ လကၡဏာ မသိသာေသာ ေ၀ဒနာရွင္၊ လူငယ္၊ လူလတ္၊ လူႀကီး ေ၀ဒနာရွင္တို႕ကို ျခင္ကိုက္မခံရေရး။ ျခင္ကိုက္ျခင္းျဖင့္ ေရာဂါမျပန္႕ပြားေရး၊ ကေလးမ်ားသို႕ လူငယ္၊ လူလတ္ လူႀကီးေ၀ဒနာရွင္တို႕မွ ျခင္ကိုက္၍ ေရာဂါကူးစက္ မသြားေစေရး တို႕ကိုပါ ထည့္သြင္း စဥ္းစားကာကြယ္သြားၾကပါမွ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ကာကြယ္ကုသေရး သိသိသာသာ ေအာင္ျမင္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ပါသည္။

လူတိုင္းသိဖို႕အတြက္ ယခုေခတ္ေသြးလြန္တုပ္ေကြး (ျမန္မာျပည္ကုထံုး) အက်ဥ္းခ်ဳပ္

(၁) မိုးရာသီတြင္ ကေလးမ်ားဖ်ားလွ်င္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကို ပထမထည့္၍ တြက္ပါရန္။
(၂) ျခင္က်ားသယ္ယူသည္႕ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ပိုးအမ်ိဳးအစား အမ်ိဳးကြဲ ေလးမ်ိဳးရွိေနပါၿပီ။
(၃) ဒါေၾကာင့္ ဒီေရာဂါသံုးေလးခါ (မ်ိဳးေကာင္တမ်ိဳးဆီက) ေရာဂါ သံုးေလးခါ ျပန္ျဖစ္ႏိုင္ေသးေၾကာင္း သိရပါမည္။
(၄) ဤေရာဂါခံစားရစဥ္ ကိုယ္ပူက်ေဆး ပါရာစီတေမာကို အႏၱရာယ္ကင္းစြာ သံုးစြဲႏိုင္ပါသည္။
ေနာက္တနည္းက ရိုးရိုးေရေအးျဖင့္ တကိုယ္လံုး ေရဖတ္အုပ္ေပးပါရန္။
(၅) ဤေရာဂါတြင္ ေသြးလန္႕ေစျခင္းျဖစ္ျခင္းမွာ ေသြးေၾကာအတြင္းမွ အရည္ၾကည္မ်ား ခႏ–ာကိုယ္ထဲ အေရာက္မ်ားသြားလို႔ ေသြးေၾကာအတြင္း အရည္နည္းၿပီး ေသြးလန့္ေစခဲ့တာပါ၊ ခႏ–ာကိုယ္ထဲ ေရလိုေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
(၆) ေသြးမလန္႕ေစရန္ အရည္မ်ားမ်ား ကေလးကို တိုက္ေကြၽးပါ။ ဖ်ားလို႕ဆိုၿပီး အစာအရည္ မျဖတ္ပါႏွင့္။ မေလွ်ာ့ မေကြၽးဘဲ မေနပါႏွင့္။ အစာအရည္ မျဖတ္လွ်င္ အရည္ျပည့္ျပည့္စံုစံု ရေနပါသျဖင့္ ေသြးမလန္႕ေစပါ။
(၇) အက်ိဳးရွိေသာ အရည္ဆိုရာမွာ ဓာတ္ဆားရည္၊ စြပ္ျပဳပ္ေရ၊ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ မ်ိဳးစံုတို႕ျဖစ္သည္။ မအန္ရေလေအာင္ ကေလးအႀကိဳက္ အရည္နည္းနည္း ခဏခဏ စ၍တိုက္ပါ။
(၈) ေန႕ကိုက္ျခင္က်ား အကိုက္မခံရေလေအာင္။ ျခင္ေကာင္မေပါက္ေအာင္ ဂရုျပဳကာကြယ္ၾကပါ၊ ကေလးတို႕အတြက္ ျခင္ေဆးပါေသာ ျခင္ေထာင္ ယခုေပၚေနပါၿပီ။
(၉) လိုအပ္လွ်င္ ေဆးရံုေဆးခန္းမွာ ေရာဂါစံုစမ္းၿပီး အႀကံဥာဏ္ယူ ကုသမွဳခံယူပါ၊ ေနာက္မက်ေစေရး အေရးႀကီးပါသည္။
(၁၀) ေသြးလြန္တုပ္ေကြးဆိုၿပီး ေၾကာက္လန္႕မေနပါႏွင့္။ ယခုကုထံုးေတြ တိုးတက္ေနပါၿပီ။ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ အေတြ႕အႀကံဳ မ်ားေနပါၿပီ။ မိခင္၊ ဖခင္တို႕၏ ကေလးေစာင့္ေရွာက္မႈ တာ၀န္ပိုင္းကို ပိုႀကိဳးစားၾကပါဟု အေရးႀကီးေသာ အႀကံျပဳခ်က္ အျဖစ္ အက်ဥ္းခ်ံဳး အႀကံျပဳလိုက္ရပါသည္။

Weekly Eleven သတင္းဂ်ာနယ္
အမွတ္ ၄၂ အတြဲ ၂ စာမ်က္ႏွာ ၁၆
၃၁ ရက္ ဂ်ဴလိုင္ ၂၀၀၇ (အဂၤါေန ့ထုတ္)