Something about the protection of UNESCO

UNESCO က အသိအမွတ္ျပဳတဲ့အထဲမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႕ဆိုင္တဲ့ အေမြအႏွစ္က ၂ မ်ိဳး ရိွပါတယ္။ Memory of the World ကမာၻ႕မွတ္တမ္း အေမြအႏွစ္ နဲ႕ World Heritage Sites ကမာၻ႕အေမြအႏွစ္ပါ။ ၂ ခုစလံုးမွာ အေမြအႏွစ္ဆိုတဲ့ စာသားပါေနေတာ့ အတူတူလို႕ပဲ ထင္ေနၾကတာ။

တကယ္ေတာ့ အဲဒီ ၂ ခုက မတူပါဘူး။ အသိအမွတ္ျပဳတာနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး စိုက္ထူထားတဲ့ UNESCO ဆိုင္းဘုတ္ေတြမွာ သတိထားၾကည္႕မိရင္ Logo အမွတ္တံဆိပ္ေတြလည္း မတူပါဘူး။ Memory of the World တံဆိပ္က လိေမၼာ္ေရာင္ အဝိုင္းကြင္းေလးေတြ ထပ္ထားတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးပါ။ World Heritage Sites ရဲ႕ တံဆိပ္က အဝိုင္းတခုထဲမွာ စႏြင္းမကင္းတံုးေလး ပါတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးေလးပါ။

Memory of the World အျဖစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာ အသိအမွတ္ျပဳထားတာက ျမေစတီေက်ာက္စာ (၂၀၁၅)၊ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေခါင္းေလာင္းစာ (၂၀၁၇) နဲ႕ ကုသိုလ္ေတာ္ဘုရားက ေက်ာက္စာခ်ပ္(၂၀၁၃) ေတြပါ။ အေလာင္းဘုရားက ေနမဝင္အင္ပါယာႀကီးက ေဂ်ာ့ဘုရင္ ၂ ကို ေပးပို႕ထားတဲ့ ေရႊေပလႊာ (၂၀၁၅) ကိုလည္း အသိအမွတ္ ျပဳထားတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီ ေရႊေပလႊာက ျမန္မာျပည္မွာ မရိွတဲ့ဟာ ျဖစ္ေနလို႕ ျမန္မာနဲ႕ ဆိုင္ခဲ့ေပမယ့္ မပိုင္ေတာ့တဲ့ အရာပါပဲ။

ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာ World Heritage Sites အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳ ခံထားရတာ ၂ ခုပဲ ရိွပါတယ္။ ပထမတခုက ၂၀၁၄ မွာ အသိအမွတ္ျပဳခံရတဲ့ ပ်ဴေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕မ်ားပါ။ ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕မ်ားလို႕ ေရးထားတာကို သတိျပဳမိရင္ ၿမိဳ႕တခုမကဘူး ဆိုတာ သိရပါမယ္။ ဘိႏၷက၊ မိုင္းေမာ၊ ဟန္လင္း၊ ဗိႆႏိုး၊ သေရေခတၱရာ ၿမိဳ႕ေဟာင္းေတြ အကုန္ ပါပါတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ ၂၀၁၉ မွာ အသိအမွတ္ျပဳခံရတဲ့ ပုဂံ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမွဳနယ္ေျမပါ။

World Heritage Sites ကို သတ္မွတ္တဲ့ေနရာမွာ Cultural ယဥ္ေက်းမွဳနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ အေမြအႏွစ္လား၊ Natural သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္နဲ႕ ဆိုင္တဲ့ အေမြအႏွစ္လား ဆိုၿပီး ခြဲထားပါေသးတယ္။ ျမန္မာျပည္ထဲမွာ လက္ရိွ အသိအမွတ္ျပဳခံထားရတဲ့ ၂ ခုစလံုးက Cultural ယဥ္ေက်းမွဳနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ အေမြအႏွစ္ပါ။

ရခိုင္ျပည္ထဲက ေျမာက္ဦးနဲ႕ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕က ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ႀကီးကို World Heritage Sites အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳဖို႕အတြက္ စာရင္းသြင္းဖို႕ ယဥ္ေက်းမွဳဝန္ႀကီးဌာနက ၂၀၁၇ ကတည္းက ႀကိဳးစားေနပါတယ္။ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္နဲ႕ ဆိုင္တဲ့ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ စာရင္းသြင္းဖုိ႕ ရိွတာေတြက ရွမ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းက ျပဒါးလင္းဂူ၊ ဧရာ၀တီျမစ္၊ အင္းေတာ္ႀကီးအိုင္၊ အင္းေလးအုိင္္၊ ခ်င္းျပည္နယ္က နတ္မေတာင္၊ ၿမိတ္ကၽြန္းစု၊ ဟူးေကာင္းေတာင္ၾကားနဲ႕ တနသၤာရီက သစ္ေတာႀကီးတုိ႕ပါပဲ။ ႀကိဳးစားမွဳေတြဟာ အရာထင္လာ မလား မျဖစ္လာႏုိင္ေသးဘူးလား ဆိုတာကေတာ့ အခ်ိန္က စကားေျပာပါမယ္။ UNESCO အသိအမွတ္ျပဳခံရဖို႕ ဆိုတာ လြယ္ေတာ့ မလြယ္ပါဘူး။

အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ UNESCO ရဲ႕ World Heritage Sites အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခံထားရတဲ့ စာရင္းဝင္ ေနရာအမ်ားဆံုး တိုင္းျပည္ေတြကေတာ့ အင္ဒိုနီးရွား (၉ ခု) ပါ။ က်န္တဲ့ႏုိင္ငံေတြကေတာ့ ဗီယက္နမ္ (၈ ခု)၊ ဖီလစ္ပိုင္ (၆ ခု)၊ ထုိင္း (၅ ခု)၊ မေလးရွား (၄ ခု)၊ ကမ္ေဘာဒီယား (၃ ခု)၊ လာအုိ (၃ ခု)၊ ျမန္မာ (၂ ခု) နဲ႕ စကၤာပူ (၁ ခု) ရိွပါတယ္။ ဘရူႏိုင္းကေတာ့ တခုမွ မရိွေသးပါဘူး။

ဘာရယ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ကိုယ္သိထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ သူမ်ားေတြလည္း သိရေအာင္ ခ်ေရးလိုက္တာပါ။ ဒါကို ဖတ္မိတဲ့အခါ အနည္းဆံုးေတာ့ သူမ်ားတကာရဲ႕ အလိမ္မခံရဘူး အညာမခံရဘူးေပါ့ေလ။

What happens when Robots take Human Jobs?

ေနာက္ ၁၀ ႏွစ္ေက်ာ္ (၂၀၃၀) မွာ စက္ရုပ္ေတြဟာ ကုန္ထုတ္စက္ရံုေတြမွာ လူသားေတြရဲ႕ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္း သန္း ၂၀ ကို လႊဲေျပာင္းယူသြားေတာ့မယ္လို႕ သတင္းမွာ ျပသြားတယ္။ ဆိုလုိတာက လူေတြ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္း နည္းသြားမယ္။ လူသားေတြ လုပ္ေနတဲ့ အလုပ္ေနရာမွာ စက္ရုပ္ေတြနဲ႕ အစားထိုးတဲ့ သေဘာပါပဲ။ စက္ရုပ္ ၁ ရုပ္ဟာ လူသား ၂.၂ ေယာက္ရဲ႕ ကုန္ထုတ္အလုပ္ကို လုပ္ကိုင္ႏိုင္စြမ္း ရိွတယ္။ အဲဒီေတာ့ စက္ရုံေတြမွာ စက္ရုပ္ေတြနဲ႕ အစားထိုးလာမွာဟာ မထူးဆန္းတဲ့ ကိစၥတခုပါပဲ။

ကိုယ္ေတြရဲ႕ အလုပ္ထဲမွာလည္း ေန႕စဥ္ပံုမွန္လုပ္ရတဲ့ အလုပ္ေတြေနရာမွာ စက္ရုပ္ေတြ အစားထိုးလာၿပီ။ ဒါၿပီးရင္ ဒါလုပ္ ဆိုတဲ့ ပံုမွန္သြားေနရတဲ့ အလုပ္မ်ိဳးေတြမွာ စက္ရုပ္ေတြ ေျပာင္းသံုးလာၿပီ။ စကၤာပူမွာက အစိုးရရဲ႕ ကန္႕သတ္ခ်က္နဲ႕ ႏိုင္ငံျခားသား အလုပ္သမားေတြ အမ်ားႀကီး ခန္႕ထားလိုု႕ မရဘူး။ ႏိုင္ငံျခားသား အလုပ္ၾကမ္းသမားကို ခန္႕မယ္ဆိုရင္ အစိုးရကို အခြန္အခ အမ်ားႀကီး ေပးၿပီးမွ ခန္႕လို႕ရတယ္။ စကၤာပူႏုိင္ငံသားေတြကလည္း အလုပ္ၾကမ္း ဆိုရင္ မလုပ္ခ်င္ၾကသလို... မလုပ္ႏုိင္ၾကတာလည္း ရိွတယ္။ အဲဒီလို အေျခအေနမွာ အလုပ္သမား လိုအပ္ခ်က္ မ်ားလာၿပီး အလုပ္ရွင္ေတြမွာ အခက္အခဲ ရိွလာၿပီ။ အဲဒီေတာ့ စက္ရုံအလုပ္ရံုေတြမွာ စက္ရုပ္ေတြကို အစားထိုးတာက ေရရွည္မွာ ပိုအဆင္ေျပလာတယ္။ စက္ရုပ္က ႏုိင္ငံသားလား ႏုိင္ငံျခားသားလား ဆိုတဲ့ သတ္မွတ္ခ်က္လည္း မရိွေသးဘူး။

တေလာကတင္ ကိုယ့္ဌာနမွဴး ဗီယက္နမ္ကို အလုပ္ကိစၥနဲ႕ ခရီးထြက္တယ္။ ကိုယ့္ကို လိုက္ခဲ့ဖို႕ ေခၚေပမယ့္ ကိုယ္လည္း ကိုယ့္အလုပ္နဲ႕ ကိုယ္ ရိွေနေတာ့ မလိုက္သြားျဖစ္ဘူး။ ဗီယက္နမ္ကို သူ သြားတာကလည္း လူအစားထိုး စက္ရုပ္နည္းစနစ္တခု အေကာင္အထည္ ေဖာ္ဖုိ႕ေပါ့။ အဲဒီ နည္းစနစ္တခုကို လိုင္စင္နဲ႕ ဝယ္သံုးရင္ ၁ ႏွစ္ကို အေမရိကန္္ ေဒၚလာ ၅ ေထာင္ေလာက္ ေပးရမယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီစနစ္ေၾကာင့္ ရံုးမွာ လူ ၅ ေယာက္စာ သက္သာမယ္။ ဗီယက္နမ္မွာ ရံုးဝန္ထမ္း ၁ ေယာက္ကို အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၁ ေထာင္ လစာ ေပးရတယ္ ဆိုရင္ ၅ ေယာက္စာက ေဒၚလာ ၅ ေထာင္။ ၁ ႏွစ္စာ လိုင္စင္ဖိုးက ရံုးဝန္ထမ္း ၅ ေယာက္ရဲ႕ ၁ လစာ လုပ္အားခနဲ႕ ညီေနမယ္။ က်န္တဲ့ ၁၁ လစာက ကုမၸဏီအတြက္ အသားတင္ စုမိေဆာင္းမိတာပဲ။

ကဲ.. စစခ်င္းတုန္းက ေျပာခဲ့တဲ့ သတင္းကိစၥ ျပန္ ဆက္ရေအာင္။ စက္ရုပ္ေတြ အစားထိုး ဝင္ေရာက္လာမွဳမွာ အထိအနာဆံုး ျဖစ္မယ့္ တုိင္းျပည္ကေတာ့ တရုတ္္ပါပဲ။ တရုတ္မွာက စက္ရံုေတြ အမ်ားႀကီး ရိွတယ္။ အလုပ္သမားေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရိွတယ္။ အဲဒီလိုပဲ လုပ္ခလစာေတြလည္း တျဖည္းျဖည္း မ်ားမ်ားလာၿပီ။ အရင္က ေစ်းေပါေပမယ့္ တျဖည္းျဖည္း ေစ်းႀကီးလာၿပီ။ လုပ္အားခေတြ ေပးရတာ မ်ားလာတဲ့အခါမွာ စက္ရံုေတြက တြက္ေျခမကိုက္တာ ျဖစ္လာႏိုင္ၿပီ။ အဲဒီအခါမွာ စက္ရံုေတြမွာ စက္ရုပ္ေတြနဲ႕ အစားထိုးဖို႕ ျပင္ဆင္လာမွာပဲ။ ေလ့လာထားတဲ့ စစ္တမ္းအရ... ၂၀၃၀ ေရာက္တဲ့အခါ တရုတ္ျပည္မွာ အလုပ္သမား ၁၁ သန္းေက်ာ္ရဲ႕ အလုပ္ေနရာမွာ စက္ရုပ္ေတြ အစားထိုး ဝင္ေရာက္လာပါမယ္။

အဲဒီလိုျဖစ္လာတဲ့အခါမွာ အလုုပ္အကိုင္ ရွားပါးလာတဲ့ ၁၁ သန္္းေသာ တရုတ္ျပည္ႀကီးက အလုပ္သမားထုႀကီးဟာ ထိုင္ေနလို႕ေတာ့ ဘာမွ မျဖစ္ဘူးဆိုတာကို သိတဲ့အေလွ်ာက္ ျပည္တြင္းမွာ တျခားအလုပ္ေတြ ေျပာင္းလုပ္တာ ရိွႏိုင္သလို နီးစပ္ရာ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြထဲကို ျဖန္႕က်က္ ေရာက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ကုန္ထုတ္လုပ္တဲ့ စက္ရံုေတြမွာ ေနာက္ဆံုးေပၚ နည္းပညာေတြ စက္ကိရိယာေတြကို ကိုင္တြယ္တတ္တဲ့ ကၽြမ္းက်င္အလုပ္သမားကို ကိုယ္ေတြျပည္တြင္းက ဟိုေယာင္ေယာင္ ဒီေယာင္ေယာင္ ေယာင္ေျခာက္ဆယ္ အလုပ္သမားေတြ ဘယ္လိုမွ ယွဥ္လို႕ ရမွာ မဟုတ္တာ အေသအခ်ာပါပဲ။ အဲဒီလို အခါမ်ိဳးမွာ အလုပ္ရွင္ေတြအေနနဲ႕... ေပးရတဲ့ လုပ္ခလစာ အတူတူ ဒါမွမဟုတ္ နည္းနည္းေလး ပိုၿပီးေပးရတဲ့ တရုတ္အလုပ္သမားနဲ႕ ေယာင္ေျခာက္ဆယ္ ျပည္တြင္းအလုပ္သမား ဘယ္သူ႕ကို ေရြးမယ္ ထင္ပါသလဲ။

အဲဒီအေရြ႕ဟာ အနည္းနဲ႕အမ်ားဆိုသလို ျမန္မာျပည္မွာ ရိုက္ခတ္မွဳ ရိွလာႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္ေတြ ျပည္တြင္းမွာ အခုလိုပဲ ဆက္ၿပီး ေယာင္ေျခာက္ဆယ္ လုပ္ေနရင္ေတာ့ ကိုယ္ေတြျပည္တြင္းက စက္ရုံအလုပ္ရံုေတြမွာ စက္ရုပ္ေတြအမ်ားႀကီး ဝင္မလာေသးေပမယ့္ တျခားႏုိင္ငံက ကၽြမ္းက်င္အလုပ္သမားေတြ အမ်ားႀကီး ဝင္လာတဲ့အခါမွာ ျပည္တြင္းက အလုပ္သမားေတြ ထမင္းအိုးကြဲပါလိမ့္မယ္ ဆိုတာေလး ေတြးမိျမင္မိလို႕ ေစတနာထား တပ္လွန္႕ႏိွဳးေဆာ္လိုက္တာပါ။

စကားမစပ္... ကိုယ္လည္း တရုတ္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ BBC ျမန္မာျပည္ေပါက္ တရုတ္ပါ။

Less work and ride bike

စကၤာပူနဲ႕ မေလးရွားက အသစ္အတုိင္း ရိွေနေသးတဲ့ စက္ဘီးေတြကို သင့္ေတာ္တဲ့ေစ်းနဲ႕ ျပန္၀ယ္ၿပီး ျမန္မာျပည္ ေတာနယ္ဘက္က ခ်ိဳ႕တဲ့ႏြမ္းပါးတဲ့ ေက်ာင္းသားကေလးငယ္ေတြကို အလကား ေပးေဝမယ့္ အစီအစဥ္ကို ဖတ္လိုက္ရတယ္။ အဲဒီ အစီအစဥ္ကို စတင္ စီစဥ္ေနကတည္းက အဲဒီသတင္းကို ဖတ္ဖူးခဲ့ပါတယ္။ တပ္ေခါက္သြားတဲ့ စက္ဘီးလုပ္ငန္းေတြရဲ႕ က်န္ရစ္ေနတဲ့ စက္ဘီးေတြကို ေစ်းသက္သက္သာသာနဲ႕ ဝယ္ၿပီး ျမန္မာျပည္ကို ဘယ္လိိုသြင္းရမလဲ ဆိုတာ အေျဖရွာေနတဲ့အေၾကာင္းေပါ့။ သူငယ္ခ်င္း ၁ ေယာက္ကလည္း အဲဒါမ်ိဳးဆန္ဆန္ ေမးခြန္းေတြ ေမးဖူးလို႕ တဖြဲ႕တည္းလို႕ေတာင္ ထင္ခဲ့မိဖူးတယ္။

ျမန္မာျပည္မွာ စက္ဘီးဆိုတာ အေတာ္ကို အသံုးတည္႕တဲ့ အရာပါ။ ေက်းလက္ေတာရြာနဲ႕ ၿမိဳ႕ေန လူတန္းစားေတြအတြက္ ဟိုနားဒီနား သြားဖို႕တင္မက ေဝးေဝးလံလံေနရာေတြလည္း သြားလာလို႕ ရတဲ့ ေျချမန္ေတာ္ပါပဲ။ ဓါတ္ဆီ ဒီဇယ္ ထည္႕ေပးဖို႕လည္း မလိုတဲ့အတြက္ ေငြကုန္ေၾကးက် နည္းေစတဲ့အျပင္ စက္ဘီးနင္းရင္း ကိုယ္လက္လွဳပ္ရွားမွဳကို ျဖစ္ေစတဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးရွဳေထာင့္က ၾကည္႕ရင္လည္း ေကာင္းက်ိဳးေပးျပန္တယ္။

ကိုယ္ေတြ ေျခာက္တန္းေက်ာင္းသားဘ၀ကေန စကၤာပူကို ထြက္မလာခင္ အခ်ိန္ထိ ရန္ကုန္မွာ ရိွေနတဲ့အခ်ိန္မွာ စက္ဘီးကို အဓိက အားထားၿပီး ဟိုနားဒီနား သြားျဖစ္တယ္။ ကားေတြလည္း သိပ္မရွဳပ္ေသးတဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္ေတာ့ စက္ဘီးစီးၿပီး သြားလာရတာ စိတ္ေျပလက္ေပ်ာက္လည္း ျဖစ္ေစတယ္။ ဆိုင္ကယ္ စီးခြင့္မရိွတဲ့ ရန္ကုန္မွာ အခ်ိန္လည္း ရိွတယ္ အခ်ိန္လည္း ေပးႏိုင္တယ္ ရာသီဥတုကလည္း အဆင္ေျပတယ္ ဆိုရင္... ေဝးေဝးလံလံကိုလည္း စက္ဘီးစီးၿပီး သြားျဖစ္တယ္။

တကၠသိုလ္ တက္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ က်ဴရွင္ သြားရင္လည္း အိမ္ကေန စက္ဘီးနင္းၿပီး ထြက္သြားလိုက္တာပဲ။ တရုတ္စာသင္တန္း အဂၤလိပ္စာသင္တန္းေတြကိုလည္း စက္ဘီးနင္းၿပီး သြားတက္လိုက္တာပဲ။ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႕ ညပိုင္း လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ ထြက္ထိုင္ရင္လည္း ေနထိုင္ရာ ၿမိဳ႕နယ္ မတူတဲ့ တေနရာစီက သူငယ္ခ်င္းေတြ စက္ဘီးကိုယ္စီနဲ႕ ထြက္လာၿပီး လက္ဖက္ရည္ဆုိင္မွာ ဆံုၾကတယ္။ စက္ဘီး မရိွတဲ့သူကို ရိွတဲ့သူက တင္နင္းလာရင္းေပါ့။

ၿမိဳ႕နယ္ၾကက္ေျခနီတပ္ရင္းမွာ လူမွဳေရးလုပ္ငန္းေတြ ေစတနာ့ဝန္ထမ္း အျဖစ္ ထမ္းေဆာင္တဲ့အခ်ိန္တုန္းက ျမန္မာႏုိင္ငံ ၾကက္ေျခနီအသင္းကို ဂ်ပန္ကေန စက္ဘီးေတြ လွဴေပးလို႕ ၿမိဳ႕နယ္အတြက္ ရတဲ့ေဝစုအေနနဲ႕ ကိုယ္ေတြဆီမွာ ၾကက္ေျခနီတပ္ရင္းပိုင္ စက္ဘီး ၄ စီး ရိွခဲ့ဖူးတယ္။ အဲဒီစက္ဘီးေတြက ကိုယ္ေတြရဲ႕ လူမွဳေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ အေတာ္ေလးကို အက်ိဳးျပဳခဲ့ဖူးတယ္။ ၿမိဳ႕နယ္ထဲက အစည္းအေဝးေတြ အခမ္းအနားေတြ တက္ဖို႕ဆိုရင္လည္း သံုးျဖစ္တယ္။ ၿမိဳ႕နယ္ျပင္ပကို ၾကက္ေျခနီလုပ္ငန္းနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး လုပ္စရာေတြ ရိွလာရင္လည္း သံုးျဖစ္တယ္။ မွတ္မွတ္ရရ လိွဳင္မီးေဘးတုန္းက ကိုယ့္ၿမိဳ႕နယ္က တပ္ဖြဲ႕ဝငေတြ မီးေဘးစခန္းမွာ တာဝန္ယူေတာ့ ကိုယ္ေတြ ေနာက္တန္းကေန အဲဒီတပ္ဖြဲ႕ဝင္ေတြဆီ သူတို႕ လိုအပ္တာေတြကို စက္ဘီးနင္းၿပီး သြားပို႕ေပးၾကတယ္။ လခစားမဟုတ္တဲ့ ေစတနာ့ဝန္ထမ္းဆိုေတာ့ အပိုသံုးဖို႕ ေငြလည္း မ်ားမ်ားစားစား မရိွၾကဘူးေလ။ အဲဒီေတာ့ စက္ဘီးနဲ႕ပဲ သြားသြားလာလာ လုပ္ခဲ့ၾကရတယ္။

အခုလည္း ေက်ာင္းသြားဖို႕ ေဝးေဝးလံလံ လမ္းေလွ်ာက္ေနရတဲ့ ေက်ာင္းသားလူငယ္ေတြကို စက္ဘီးေတြ ေပးလွဴမယ္ဆိုတာ အေတာ္ကို ေကာင္းမြန္တဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ပါပဲ။ စက္ဘီးေတြ လွဴတာဟာ ေရာင္းတာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ သိေစခ်င္ပါတယ္။ သိရသေလာက္ စက္ဘီးေတြက အလကား ရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ သင့္ေတာ္တဲ့ ေစ်းတခုခုနဲ႕ ျပန္ဝယ္ရတာပါ။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီႏုိင္ငံေတြကေန ျမန္မာျပည္ကို သယ္လာဖို႕အတြက္ သယ္ယူစရိတ္ဆိုတာ ရိွပါေသးတယ္။ လက္ရိွစက္ဘီးမွာ တပ္ထားတဲ့ ဖုန္းနဲ႕ဖြင့္ရတဲ့ ေသာ့ေတြ ျပန္လဲဖို႕လည္း လုပ္ရပါဦးမယ္။ ကုန္က်စရိတ္က စက္ဘီး ၁ စီးကို ေဒၚလာ ၅၀ ေလာက္ ရိွတယ္လို႕ ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။

အဲဒီလို စက္ဘီးလွဴမယ့္ကိစၥကို တခ်ိဳ႕ေတြက စိုးရိမ္တႀကီးနဲ႕ ေထာက္ျပေဝဖန္တာကိုလည္း ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ သူတို႕ ေထာက္ျပတာက အမိွဳက္ပါ။ တရုတ္ျပည္မွာ အဲဒီလို စက္ဘီးေတြကို အမိွဳက္ပံုႀကီးလို ပစ္ထားတာကို ျမင္ဖူးၾကပါမယ္။ စက္ဘီးသခႋ်ဳင္းလို႕ ေခၚၾကတာေပါ့။ သူတုိ႕အျမင္က အဲဒီလို အမိွဳက္ေတြကို ျမန္မာျပည္မွာ လာစြန္႕ပစ္တယ္ေပါ့။ ျမန္မာျပည္ႀကီးဟာ ႏုိင္ငံတကာက လာပစ္မယ့္ အမိွဳက္ေတြရဲ႕ အမိွဳက္ပံုသေဘာမ်ိဳး ျဖစ္လာမွာကို စိုးရိမ္ၾကတယ္။ ႏိုင္ငံတကာမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ဟာကို ေထာက္ရွဳရင္ ဒါဟာ သင့္ေတာ္တဲ့ စိုးရိမ္မွဳပါပဲ။ ဟိုတေလာက မေလးရွားက သူ႕ႏိုင္ငံထဲကို တင္ပို႕လာတဲ့ ပလစ္တစ္စြန္႕ပစ္အမိွဳက္ ကြန္တိန္နာေတြကို မူလႏုိင္ငံဆီကို ျပန္ပို႕ဖို႕ လုပ္ေနတာမ်ိဳး ဖတ္လိုက္ရေသးတယ္။

ဒါေပမယ့္ အခုကိစၥမွာ စက္ဘီးေတြက အမွိဳက္အဆင့္ မဟုတ္ပါဘူး။ အသစ္နီးပါး ေကာင္းေနတဲ့ ပစၥည္းေတြပါ။ လက္ရိွတိုင္းျပည္ရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္အရ ေက်းလက္ေန ေက်ာင္းသားလူငယ္ေတြအတြက္ အသံုးဝင္မယ့္ သင့္ေတာ္မယ့္ စက္ဘီးေတြပါ။ ကိုယ္ေတြ ျမန္မာျပည္ႀကီးမွာေတာင္ သူမ်ားသံုးၿပီးသား ကားေဟာင္းေတြကို တယုတယ စီးေနခဲ့တာ အခုအခ်ိန္ထိပဲ မဟုတ္လား။ အဲဒီကားေတြကလည္း အဲဒီမူလနုိင္ငံေတြမွာ ကားသခ်ႋဳင္းမွာ ပစ္ထားရမယ့္ ကားေတြလည္း ပါလာႏိုင္တာပဲေလ။

ဒါေၾကာင့္ အခုစက္ဘီးေတြလွဴမယ့္ အစီအစဥ္ဟာ လိုအပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ကြက္တိျဖစ္လာတဲ့ အရာျဖစ္လို႕ ႀကိဳဆိုပါတယ္။ သယ္ဆိုင္ရာနယ္ေျမက ေက်ာင္းေတြနဲ႕ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ၿပီး လိုအပ္ေနတဲ့သူေတြ လက္ထဲကို စက္ဘီးေတြ တိုက္ရိုက္ ေရာက္ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားေပးၾကပါလုိ႕ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။

Well, you get what you pay for

စကၤာပူမွာ ဘတ္စ္ကား စီးရတာ အဆင္ေျပတယ္။ လြယ္ကူတယ္။ အဲကြန္းေတြကလည္း ေအးေတာ့ ခရီးသြားရတာ သက္ေတာင့္သက္သာ ရိွတယ္။ ဘတ္စ္ကားေတြကလည္း အခ်ိန္မွန္တယ္။ မွတ္တိုင္ေတြလည္း သပ္သပ္ရပ္ရပ္ သန္႕သန္႕ရွင္းရွင္း ရိွတယ္။ အဲဒီလိုပဲ ေကာင္းမြန္တဲ့ ဝန္ေဆာင္မွဳေတြကို ေပးထားၿပီး ကားခကုိလည္း တန္ေအာင္ ယူပါတယ္။ အနီးအနား မွတ္တိုင္ ၁ ခု စာ စီးရင္ေတာင္ ၈၃ ဆင့္ (ျမန္မာေငြ ၈၅၀ က်ပ္ ၀န္းက်င္) ေပးရပါတယ္။ ၅ ကီလိုမီတာ အထက္ဆိုိရင္ ၁ ေဒၚလာေက်ာ္ (ျမန္မာေငြ ၁ ေထာင္ေက်ာ္) ေပးရပါၿပီ။ အျမင့္ဆံုးေပးရတဲ့ ဘတ္စ္ကားခကေတာ့ ၂ ေဒၚလာ ၈ ဆင့္ (ျမန္မာေငြ ၂ ေထာင္ေက်ာ္) ပါ။

စကၤာပူမွာ မီးမွန္ပါတယ္။ မီးအားလည္း ၿငိမ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုပဲ မီတာခကိုလည္း တန္ေအာင္ ယူပါတယ္။ မီတာခက ၃ လ တခါ အေျပာင္းအလဲ ရိွတတ္ပါတယ္။ လတ္တေလာမွာ မီတာခက ၁ ကီလုိဝပ္ (kWh) ကို ၂၄.၃၉ ဆင့္ပါ။ ျမန္မာေငြနဲ႕ဆိုရင္ ၂၅၀ က်ပ္ ပတ္ဝန္းက်င္ ရိွပါမယ္။ ေလ့လာမိသေလာက္ စကၤာပူမွာ မီတာခ သတ္မွတ္တာမွာ ကုန္က်စရိတ္ေတြကို ၂ ပိုင္းခြဲထားၿပီး တြက္ခ်က္သတ္မွတ္ပါတယ္။ Fuel Cost နဲ႕ Non Fuel Cost ဆိုၿပီးေတာ့ ခြဲျခားထားတယ္။ Fuel cost ကေတာ့ ဂတ္စ္ဖိုးေတြပါ။ စကၤာပူရဲ႕ လွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္မွဳ ၉၅% က သဘာဝဓါတ္ေငြ႕ ဂတ္စ္ သံုးထားတာပါ။ ဂတ္စ္ဖိုး အတက္အက် ရိွတုိင္း မီတာခ အေျပာင္းအလဲ ရိွပါတယ္။ Non Fuel Cost မွာ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားထုတ္စက္ရံု ေဆာက္လုပ္စရိတ္ ျပဳျပင္ထိိန္းသိမ္း ကုန္က်စရိတ္ေတြ၊ ဝန္ထမ္းေတြအတြက္ ေပးရတဲ့ လစာေတြ၊ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ႀကိဳးလိုင္းေတြရဲ႕ ကုန္က်စရိတ္ေတြ၊ မီတာခ ဖတ္ရတဲ့ စရိတ္ေတြ အကုန္ တြက္ခ်က္ပါတယ္။

ပစၥည္း အရည္အေသြးနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီးလည္း ေျပာခ်င္တာေတြ ရိွပါတယ္။ အဝတ္အထည္ေတြပဲ ဆိုပါေတာ့။ တရုတ္တန္းမွာဆို တီရွပ္ ၃ ထည္ကိုမွ ေဒၚလာ ၁၀ ပဲ ေပးရတာမ်ိဳးေတြ ရိွတယ္။ အဲဒီလိုပဲ ကုန္တိုက္ႀကီးေတြထဲမွာ နာမည္ေက်ာ္တံဆိပ္ေတြနဲ႕ တီရွပ္ေတြဆို ၁ ထည္ကို ေဒၚလာ ၃၀ ကေန ၈၀ ေက်ာ္အထိ ေပးရတယ္။ တရုတ္တန္းက ၁၀ ဖိုး ၃ ထည္ တီရွပ္ေတြက ေရ ၃ ခါေလာက္ ေလွ်ာ္ၿပီးရင္ အေတာ္ေလးကို ရြဲသြားၿပီ။ ပံုစံလည္း ပ်က္ေနၿပီ။ အေရာင္ေတြလည္း မွိန္ကုန္ၿပီ။ ေစ်းႀကီးေပး ဝယ္ထားရတဲ့ နာမည္ေက်ာ္တံဆိပ္နဲ႕ တီရွပ္က ၃ ႏွစ္ေလာက္ ဝတ္ထားတာေတာင္ အခုထိ အေရာင္လည္း မမွိန္၊ ပံုစံလည္း မပ်က္ပဲ ရိွေနတယ္။ တန္ရာတန္ေၾကး ဆိုတာကို အဲဒီလို တီရွပ္ေတြကေန သေဘာေပါက္ နားလည္လိုက္တယ္။

ေကာင္းတာေတြ လိုခ်င္ရင္ တန္ေအာင္လည္း ျပန္ေပးရမယ္ ဆိုတာကို သတိျပဳေစခ်င္တာပါ။ ေကာင္းတာေတြ လိုခ်င္ၿပီး တန္ရာတန္ေၾကး မေပးႏိုင္တဲ့အခါမွာ အခ်ိန္တခုၾကာတဲ့အခါ ေကာင္းတာေတြဟာ မေကာင္းႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ အဲဒီလို အရည္အေသြး ဝန္ေဆာင္မွဳ ေကာင္းတာေတြကို ေရရွည္ ဆက္လက္ ထိန္းထားႏိုင္ဖို႕ဆုိတာမွာ မွန္ကန္တဲ့ ဦးေဆာင္မွဳအျပင္ ေငြအင္အားလည္း လိုပါတယ္။ ေကာင္းတဲ့ ကုန္ၾကမ္းပစၥည္းေတြ စက္ပစၥည္းေတြ ဝယ္ဖို႕၊ ေကာင္းတဲ့ ေတာ္တဲ့ ထူးခၽြန္တဲ့ ဝန္ထမ္းအဖြဲ႕အစည္းေတြကို လစာေပးႏိုင္ဖို႕၊ ေကာင္းမြန္တဲ့ ျပဳျပင္ ထိန္းသိမ္းမွဳေတြ လုပ္ႏိုင္ဖိို႕... ေငြလုိပါတယ္။ ေငြမရိွရင္ေတာ့ ေကာင္းတာေတြလည္း ေရရွည္မွာ ဆက္မရိွႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။

ေကာင္းတာေတြ မလုပ္ႏိုင္ေသးလို႕ တန္ေအာင္ မေပးႏုိင္ဘူး ဆုိတာနဲ႕ တန္ေအာင္ ေပးမယ္... ေကာင္းသထက္ ေကာင္းေအာင္ လုပ္ၾကပါဆိုတာမွာ ရလဒ္က မတူဘူး ဆိုတာလည္း သတိခ်ပ္ေစခ်င္ပါတယ္။ အရွံဳးခံၿပီး လုပ္ေနရတာဟာ ေရရွည္အတြက္ မေကာင္းဘူး။ လုပ္သမွ် ရွံဳးေနတဲ့အခါမွာ ေကာင္းေအာင္ လုပ္ဖို႕ အင္အား မရိွေတာ့ပါဘူး။ အဲဒီအစား သင့္တင့္သေလာက္ ေကာက္ခံၿပီး ေကာင္းသထက္ ေကာင္းေအာင္ လုပ္ဖို႕ကို ျပင္ဆင္သင့္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ေတြကလည္း ေရတိုကို မၾကည္႕ပဲ ေရရွည္ကို ၾကည္႕ဖို႕ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။ ေပးလိုက္ရတာပဲ မျမင္ပဲ ေကာင္းေအာင္ လုပ္ေနတာကို ျမင္တတ္ဖို႕လည္း လိုပါတယ္။ ကိုယ့္မ်ိဳးဆက္ရဲ႕ အနာဂတ္ေတြ ကိုယ္ေတြထက္ အဆေပါင္း မ်ားစြာ ေကာင္းမြန္ဖို႕အတြက္ အနစ္နာခံမွဳေတြ လိုအပ္တဲ့ ေပးဆပ္မွဳေတြ ကိုယ္စီကိုယ္စီ လုပ္လိုက္ၾကပါေလ။ ၿပိဳင္တူရုန္းရင္ ႏြံထဲက လြတ္ၾကမွာပါ။

Why rule of law?

ဟိုတေလာက ရံုးအျပန္ ကားဂိတ္ကို လမ္းေလွ်ာက္သြားေနတုန္း လူသြားလမ္းေဘးက ျမက္ခင္းထဲမွာ ၾကက္တူေရြး ၁ ေကာင္ ေသေနတာ ေတြ႕လိုက္တယ္။ အမွဳမဲ့ အမွတ္မဲ့ပဲေပါ့။ ဒီေန႕ ရံုးအလာ ကားဂိတ္ကေန လမ္းေလွ်ာက္လာေတာ့ အဲဒီျမက္ခင္းေရွ႕နားက အေဆာက္အဦး ေခါင္မိုးေပၚမွာ ၾကက္တူေရြး ၇ ေကာင္ေလာက္ ေတြ႕လိုက္ရတယ္။ နားေနတဲ့အေကာင္နဲ႕ ပ်ံေနတဲ့ အေကာင္နဲ႕။ ေက်ာင္းေတြ အိမ္ေတြ ရံုးေတြ ရိွေနတဲ့ လူေနရပ္ကြက္ႀကီးထဲမွာ ၾကက္တူေရြးအုပ္လိုက္ႀကီး လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ပ်ံသန္းလို႕ ရေနတာကို ပထမဦးဆုံး ေတြ႕ဖူးတာပါပဲ။

စကၤာပူမွာ တျခားငွက္ေတြလည္း လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ရိွတာ သတိထားမိတယ္။ ခိုနဲ႕ ဆက္ရက္ကေတာ့ အေပါဆံုးပဲ။ တခ်ိဳ႕ ျမက္ခင္းျပင္နဲ႕ ေရေျမာင္းႀကီးေတြမွာေတာ့ သဘာဝအတုိင္း အစာရွာေနတဲ့ ဗ်ိဳင္းေတြကို အုပ္စုလိုက္ ေတြ႕ရေလ့ရိွတယ္။ ငွက္ဝါေလးေတြနဲ႕ ႏွံၿပီစုတ္လည္း ေတြ႕ရတယ္။ ဥၾသကေတာ့ အသံပဲ ၾကားရတယ္။ စာကေလးနဲ႕ က်ီးကန္းကေတာ့ ရွားတယ္။

စကၤာပူမွာက လူေနရပ္ကြက္နဲ႕ ရံုးေတြပတ္ဝန္းက်င္မွာ သစ္ပင္ႀကီးေတြ အမ်ားႀကီးရိွေတာ့ ငွက္ေတြလည္း နားခိုစရာ၊ အစာရွာစရာ ရိွသြားတယ္။ ေနာက္တခုက စကၤာပူမွာက တရားဥပေဒ စိုးမိုးတယ္။ လမ္းေဘးက အပင္ေတြမွာ သီးေနတဲ့ အသီးေတြ ပန္းေတြ ခူးခြင့္မရိွဘူး။ ခိုးခူးလို႕ မိသြားရင္ ဒဏ္ေငြေဆာင္ေပေတာ့ပဲ။ ေဆာင္ရတဲ့ ဒဏ္ေငြနဲ႕ အဲဒီလို အသီးမ်ိဳးကို ဝယ္စားရင္ ေပးရမယ့္ တန္ဖိုး ယွဥ္လိုက္ရင္ ဒဏ္ေငြက မတရားမ်ားေတာ့ ေတာ္ရံုတန္ရံု ဘယ္သူမွ ခိုးခူးမစားၾကေတာ့ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အပင္ေတြမွာ အသီးေတြ ျပြတ္ခဲေနတာကို ေတြ႕ရလိမ့္မယ္။ အသီးေတြ ရိွေတာ့လည္း ငွက္ေတြလည္း သဘာဝအတုိင္း အစာရွာလို႕ ရတာေပါ့။

လူေတြကလည္း ငွက္ေတြ ရွဥ္႕ေတြ တျခားတိရစာၦန္ေတြကို အေၾကာင္းမဲ့ ရန္မရွာဘူး။ သဘာ၀အတုိင္းပဲ လႊတ္ထားေပးတယ္။ ဖမ္းတာလည္း မရိွဘူး။ အိမ္မွာ အေကာင္ပေလာင္ ေမြးရတဲ့ အလုပ္ကို တာဝန္မယူႏိုင္တာလည္း ပါမယ္ ထင္တယ္။ ေခြးေမြးရင္ေတာင္ အေတာ္ အလုပ္ရွဳပ္ခံရတာမ်ိဳးေလ။ မနက္ကေတာင္ ရံုးအလာ အိမ္ေအာက္မွာ ေခြးေက်ာင္းရင္ ျမက္ခင္းေပၚမွာ ေခြးပါခဲ့သမွ် ခ်ီးတံုးေတြကို လက္အိတ္နဲ႕ တခုမက်န္ ေကာက္ေနရတဲ့ အန္တီႀကီးကိုေတာင္ ေတြ႕ခဲ့ေသးတယ္။ ၿပီးေတာ့ တိရစာၦန္ေတြကို ႏွိပ္စက္တာလည္း မရိွသေလာက္ နည္းတယ္။ လူေနတုိက္ခန္းေတြမွာ ရိွေနတဲ့ ေၾကာင္ေတြကို ႏွိပ္စက္တာ သတ္ပစ္တာမ်ိဳး... တိုက္အျမင့္ကေန ပစ္ခ်တာမ်ိဳးေတြ ရိွရင္လည္း ဥပေဒနဲ႕အညီ တရားစြဲဆို အျပစ္ေပးတာမ်ိဳး ရိွတယ္။

ဆိုလိုခ်င္တာက တရားဥပေဒသာ စိုးမိုးပါေစ အဲဒီတုိင္းျပည္မွာ လူေတြတင္မကဘူး သက္ရိွသတၱဝါမ်ိဳးစံုနဲ႕ အပင္ေတြပါ စိတ္ခ်မ္းသာမွဳ ရေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေကာင္းမြန္တဲ့ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္နဲ႕ လူတန္းေစ့မယ့္ ဘ၀မ်ိဳးကို ဖန္တီးမယ္ဆိုရင္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးက အဓိကပါပဲ။